Συλλογή Ένωσης Ποντίων Πιερίας
Η Συλλογή Ένωσης Ποντίων Πιερίας περιλαμβάνει περισσότερα από 600 τεκμήρια προερχόμενα από τις οικογένειες των Ποντίων που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Πιερίας ως πρόσφυγες. Η Συλλογή αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σύνολο αντικειμένων αντιπροσωπευτικό του κύκλου της οικιακής και κοινωνικής ζωής αλλά και της βιοποριστικής δραστηριότητας σε διάφορες περιοχές του Πόντου. Διαμορφώνονται ως εκ τούτου διάφορες ομάδες τεκμηρίων στο εσωτερικό κατηγοριών όπως:
- Είδη οικοσκευής (σκεύη και εργαλεία μαγειρικής, είδη σερβιρίσματος, επίπλωση, είδη ιματισμού, όπως χαλιά και κεντημένα υφάσματα, κ.ά.)
- Οικιακός εξοπλισμός (εργαλεία υφαντικής και πλεκτικής, ραπτομηχανές, σκεύη θέρμανσης, εργαλεία κοπής, σκεύη για παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων, μέσα φωτισμού, εργαλεία ζύγισης, κ.ά.)
- ενδυμασίες και εξαρτήματα (κυρίως γυναικεία, αλλά και μερικά ανδρικά και παιδικά)
- αντικείμενα προσωπικής χρήσης
- μουσικά όργανα,
- αγροτικά εργαλεία, επαγγελματικός εξοπλισμός (π.χ. εργαλεία γανωτή, εφαπλωματοποιού, σαμαροποιού, κατασκευαστή κτενών),
- χειρόγραφα, έγγραφα,
- βιβλία,
- χάρτες,
- φωτογραφίες κ.ά.
Ιδιαίτερα σημαντικό κεφάλαιο της Ένωσης Ποντίων Πιερίας είναι το αρχείο προφορικής ιστορίας στο οποίο έχουν συγκεντρωθεί περισσότερες από 100 προφορικές μαρτυρίες Ποντίων της πρώτης και της δεύτερης γενιάς προσφύγων. Αξιοσημείωτη είναι και η ιστορική βιβλιοθήκη του Συλλόγου.
Ένα από τα στοιχεία που διακρίνουν τη συγκεκριμένη Συλλογή σε σχέση με άλλες, είναι το γεγονός ότι όλα τα αντικείμενα συνοδεύονται από πληροφοριακό υλικό το οποίο παρείχαν οι δωρητές κατά την στιγμή της παράδοσης / παραχώρησης στην Ένωση Ποντίων Πιερίας: ιστορίες για πρόσωπα και πράγματα, για την πατρίδα που άφησαν πίσω τους οι πρόσφυγες, αφηγήσεις σχετικά με τις καθημερινές τους συνήθειες καθώς και άλλες σχετικά με την εγκατάσταση στο νέο τόπο, την δημιουργία και την ανάπτυξη των νέων κοινοτήτων. Όλοι οι δωρητές είχαν από κοινού την επιθυμία να συμβάλλουν στην ανάπτυξη ενός μουσείου που πρωταρχικό σκοπό του θα έχει να παραμείνει ζωντανή η ιστορία και η παράδοση του ποντιακού ελληνισμού. Όπως και έγινε.
Το «Λαογραφικό Μουσείο της Ένωσης Ποντίων Πιερίας»
Το 1990 ιδρύθηκε το «Λαογραφικό Μουσείο της Ένωσης Ποντίων Πιερίας», με την επιστημονική βοήθεια του καθηγητή αρχαιολογίας Δημήτρη Παντερμαλή και της καθηγήτριας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, κοινωνικής ανθρωπολόγου Ελεονόρας Διδασκάλου – Σκουτέρη. Το Μουσείο ξεκίνησε να λειτουργεί κανονικά από το 1998, στον 2ο όροφο του Πνευματικού – Πολιτιστικού Κέντρου της Ένωσης, και συνέχισε να δέχεται επισκέπτες μέχρι το 2010, οπότε σταμάτησε προσωρινά τη λειτουργία του προκειμένου να γίνουν ομαλά οι εργασίες για τον εκσυγχρονισμό του κτιρίου και για την αναδιάρθρωση και επανέκθεση της Συλλογής με νέα μουσειολογική προσέγγιση.
Μέχρι τότε, το Μουσείο είχαν επισκεφθεί χιλιάδες μαθητές, μεταξύ άλλων, και ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος, κατά τη διάρκεια της επίσημης παρουσίας του στην Κατερίνη τον Οκτώβριο του 2002, καθώς και πλήθος πολιτικών και υπουργών, οι οποίοι έχουν διατυπώσει το ενδιαφέρον τους για την αξιοποίηση της Συλλογής.
Το υλικό παρέχει δυνατότητες για αναπαράσταση των κύριων τμημάτων του λαϊκού σπιτιού του Πόντου, της ζωής μέσα σε αυτό αλλά και της οικονομικής δραστηριότητας των ανθρώπων στην περιοχή:
α) Αίθουσα υποδοχής, με καναπέδες γύρω από το χαμηλό στρογγυλό τραπέζι (σοφρά), διακοσμητικά κεντήματα και γυναικείες παρουσίες από τη Φάτσα, την Οινόη και την Τραπεζούντα.
β) Κρεβατοκάμαρα, με κιλίμια και χαλιά, και με την παρουσία μιας νιόπαντρης γυναίκας από τα Κοτύωρα.
γ) Κουζίνα με τζάκι, τραπέζι, μαγειρικά σκεύη, λάμπες και μαγκάλι.
Ακόμη και σήμερα, δέκα χρόνια μετά την προσωρινή αναστολή της λειτουργίας του Μουσείου, η αναζήτηση στο διαδίκτυο μουσείων ποντιακού πολιτισμού μας δίνει ελάχιστα αποτελέσματα (δύο ή τρία) από τα οποία το ένα είναι το «Λαογραφικό Μουσείο της Ένωσης Ποντίων Πιερίας».